ارزیابی و تعیین حق ریشه توسط کارشناس رسمی دادگستری

حق ریشه چیست؟

در ماده ۵۱۸ قانون مدنی ایران عقدی به نام مزارعه وجود دارد که در این عقد چون کشاورز بذر یا ریشه کشت خود را با اذن و اجازه مالک در زمین کاشته است و از طرفی مطابق قوانین فقهی، ریشه موجود در زمین متعلق به کشاورز یا زارع است حتی بعد از اتمام قرارداد اجاره زمین کشاورزی، ریشه حقی را برای زارع در زمین مالک ایجاد می‌نماید که در اصطلاح به آن حق ریشه می‌گویند.

تعیین حق ریشه و تعیین امتیاز متصرفین قانونی و صاحبان نسق در سنوات گذشته صلاحیت جدیدی در رشته کشاورزی و منابع طبیعی به صلاحیت‌های کارشناسان رسمی دادگستری افزوده شد تحت عنوان: مجموعه حق زارعانه و حق تصرف که می‌توانیم حق کسب و پیشه کشاورزی نیز بنامیم که بستگی به عرف منطقه دارد.

در بیشتر مناطق ایران کشاورزی که زمین را تصرف کرده باشد بنا به عرف از بعضی از حقوق تصرف بهره‌مند می‌شود، در آذربایجان اگر کشاورز یا زارعی در زمین مالک چند سال زراعت کند و آن را احیا کند می‌تواند از آن برخوردار شود که در اصطلاح محلی به آن جور می‌گویند این حق بیشتر در اثر کار زراعت یا باغداری ایجاد می‌شود، در بعضی از مناطق اطراف تهران این حق را قراپشک می‌نامند، در مازندران به آن حق تبرتراشی و حق کارافه می‌گویند، به همین دلیل در برخی روستاها در بعضی اسناد ثبتی سند عرصه و اعیان جداگانه و متعلق به دو نفر است.

حقوق زارعانه یا حق ریشه قابل‌فروش و از طریق ارث منتقل می‌شود، صاحب اصلی آن درصورتی‌که نتواند خود از آن بهره‌برداری نماید می‌تواند از طریق اجازه به دیگری واگذار نماید و موردحمایت قوانین جاری کشور می‌باشد، حق ریشه یا حق زارعانه مشابه همان حق سرقفلی است که در املاک تجاری وجود دارد. حق ریشه، حق زارعانه، حق آب و گل، حق نسق زراعی، حق سرقفلی زراعت ، حق نسق (عملکرد عمرانی کسی که به آبادی زمین اقدام کرده تعریف‌شده است) ، حق آبادانی ، حق بنه ، حق تصرف ، حق کسب و پیشه زراعی و… نامیده می‌شود که در شهرها و روستاهای ایران به نام‌های متفاوت ذکر می‌شود و تابع عرف و عادت و رسم محل می‌باشد.

بعضی از محصولات کشاورزی مانند نعناع، یونجه و درختان میوه و … پس از برداشت و کشت، چندین سال قابل بهره‌برداری است. در این صورت زارع اگر به دلایل مختلف به‌طور مثال اگر مالک اقدام به فروش ملک خود نموده و او مجبور به ترک زمین شود، باید حق زارعانه یا حق ریشه به او پرداخت شود، میزان حق ریشه بیشتر از طریق توافق بین زارع و مالک و کسب رضایت از کشاورز صورت می‌گیرد ولی در صورت عدم توافق مابین مالک و زارع ، کارشناسان رسمی دادگستری با در نظر گرفتن عوامل مختلفی به شرح ذیل حق ریشه را تعیین می‌کنند که به‌هرحال بخشی (بین حداقل 20% و حداکثر 50%) از بهای عرصه و اعیان ملک می‌باشد.

عوامل مؤثر در ارزیابی حق نسق و ریشه کشاورزی چیست؟

1. مدت‌زمان زراعت
2. کیفیت آبادانی زمین کشاورزی
3. نحوه تقسیم محصول بین مالک و زارع
4. کیفیت و کمیت به‌کارگیری عواملی نظیر، بذر، کود، وجین، آبیاری و برداشت و سهم هرکدام اعم از متصرف یا مالک
5. حقوق ناشی از قوانین نظیر اصلاحات اراضی، کشت موقت، تصرف و غیره
6. کمیت و کیفیت سرمایه‌گذاری کشاورز یا متصرف یا مستأجر در محل کار نظیر، تسطیح، خاک‌برداری، حفره، چاه و غیره و همچنین انجام خدمات مربوط
7. اجاره سالیانه
8. سایر عوامل مؤثر که با توجه به عرف و عادت و قرارداد طرفین باید موردتوجه قرار گیرد
9. مدیریت و سهم مالک در اداره کشاورزی مزرعه

شرح تمامی جزئیات حق ریشه و نحوه ارزیابی و تعیین حق ریشه یا حق زارعانه توسط گروه کارشناسان رسمی دادگستری شرکت ایران کارشناس با مشاوره رایگان برای تمام متقاضیان این امر در سراسر کشور انجام می‌شود.